BLIZNY

Blizna wyraźnie różni się od otaczającej ją skóry kolorem, strukturą, reakcją na promieniowanie słoneczne, elastycznością i wytrzymałością.

Blizna do czasu 12 miesięcy od powstania jest blizną świeżą, tzn. nie do końca uformowaną, a w jej obrębie zachodzą dynamiczne procesy przebudowy z udziałem włókien elastycznych i kolagenowych oraz naczyń krwionośnych.

Jeśli w tym okresie czasu zapewnimy bliźnie odpowiednie warunki (ochrona przed dodatkowymi urazami, właściwa pielęgnacja i zabezpieczenie przed słońcem i mrozem), naturalne procesy naprawcze organizmu w większości przypadków prowadzą do wytworzenia blizny korzystnej z punktu widzenia estetycznego.

Gojenie się rany definiuje się jako zamkniecie ubytku w procesie bliznowacenia.

Rany powierzchowne obejmujące zewnętrzną warstwę skóry goją się bez blizny na drodze naskórkowania. Uszkodzenie głębsze skóry wiąże się zawsze z wytworzeniem blizny.

Gojenie jest procesem dynamicznym, wieloetapowymi i skomplikowanym. Może zachodzić jako gojenie:

• per primam ( rychłozrost ) – występuje przy zaopatrzeniu chirurgicznym rany
• per secundam (ziarninowanie) – rana pozostawiona do „samoistnego wygojenia”

Gojenie pod strupem zdarza się wtedy, gdy początkowy skrzep ulegnie wyschnięciu, tworząc strup będący naturalnym biologicznym opatrunkiem, zaś ziarninowanie i regeneracja naskórka odbywa się pod nim.

Etapy gojenia się ran:

Wyodrębniono trzy główne fazy gojenia skóry, które następują po zakończeniu hemostazy:

1. Faza zapalna trwa zwykle od 48 do 72 godzin i obejmuje

• odpowiedź naczyniową
• odpowiedź komórkową

2. faza proliferacyjna- trwa 10-15 dni i obejmuje:

• odtworzenie bariery naskórkowej
• odtworzenie właściwego unaczynienia
• wzmocnienie tkanek w miejscu zranionym (fibroplazja)

3. Faza remodolingu obejmuje:

• depozycję składników macierzy i ich wymianę
• równowagę, synteza- resorpcja kolagenu
• porządkowanie włókien kolagenowych

Proces odbudowy rozpoczyna się już w fazie reakcji zapalnej i proliferacyjnej i trwa do 2 miesięcy aż do pełnego zamknięcia rany, po czym następuje faza regresji, która może trwać nawet 2 lata.

Zaburzenia tego procesu może prowadzić do opóźnienia gojenia, powstania rany przewlekłej lub wytworzenia patologicznej blizny.

Ostateczny wygląd blizny zależy od uwarunkowań osobniczych i predyspozycji dziedzicznych.

Czynniki wpływające na proces gojenia:

1. Czynniki ogólne:

• złe odżywianie
• niedobory białka, witamin A i E
• leki- sterydy
• cytostatyki
• zaburzenia krążenia
• zaawansowany wiek

2. Czynniki miejscowe

• złe ukrwienie rany
• zakażenie
• leki miejscowe
• niekorzystne mikrośrodowisko
• neuropatia
• radioterapia
• zła technika operacyjna

Podział blizn patologicznych:

Blizny patologiczne możemy podzielić na:

• zanikowe ( atroficzne)
• przerostowe (hipertroficzne)
• keloidy (bliznowce)

Blizny zanikowe (atroficzne):

Blizny zanikowe są efektem zakłócenia procesu gojenia, związanego z niedostateczną syntezą nowej tkanki, jak ma to miejsce w przypadku trądziku, blizn po ospie wietrznej, czy nieprawidłowym leczeniu sterydami.

Miejscowy stan zapalny działa na podścielisko łącznotkankowe położone poniżej, prowadząc do jego destrukcji. Do blizn zanikowych zalicza się również rozstępy.

Klinicznie blizny zanikowe to zwykle okrągłe , małe wgłębienia leżące poniżej powierzchni otaczającej je skóry.

Blizny przerostowe i keloidy (bliznowce):

Blizny przerosłe i keloidy są wynikiem patologicznej odpowiedzi na uraz skóry i pozostają pod regulacją wielu czynników wzrostu.

Z nie do końca wyjaśnionych przyczyn dochodzi do zaburzenia rozkładu i syntezy kolagenu, prowadzących do jego nadprodukcji i powstania blizn przerosłych.

Mogą powstać w każdym wieku , zarówno u kobiet jak i mężczyzn ale ryzyko jest większe u dzieci, młodzieży i osób młodych.

Do czynników ryzyka wpływających na wytworzenie się blizn nieprawidłowych zaliczamy:

• przedłużające się gojenie rany
• proces zapalny
• napięcie okolicy rany
• pigmentacja skóry
• podatność genetyczna

Blizny przerostowe – rozwijają się w stosunkowo krótkim czasie od momentu uszkodzenia skóry i nie przekraczają granicy rany. Zmniejszają się z biegiem czasu. Mogą się cofać samoistnie, ale również wykazywać tendencję do dalszego wzrostu. Nie jest możliwe stwierdzenie czy dana blizna cofnie się sama bez leczenia.

Blizny tego typu poszerzają się z powodu napięcia rany. Zwykle są czerwone, pogrubiałe uniesione powyżej poziom skóry ją otaczającej.

Bliznowce (keloidy):

Zaliczane są do łagodnych nowotworów skóry. Są guzami łącznotkankowymi, które pojawiają się w miejscu urazów i uszkodzeń skóry, a także z blizn potrądzikowych. W ciągu kilku miesięcy lub lat mogą ulec przeobrażeniu w zgrubiałe blizny. Keloidy podobnie jak blizny przerostowe to zaburzenia związane głównie z nadmierną aktywnością fibroblastów. W odróżnieniu od blizn przerostowych nie wykazują tendencji do samoistnego spłaszczenia i cofania się, zawsze przekraczają linię urazu. Charakteryzują się znaczną skłonnością do nawrotów po wycięciu chirurgicznym. Klinicznie są to włókniste, spoiste, twarde guzy z charakterystycznymi wypustkami. Mają często nieregularny kształt lub układają się podłużnie. Skóra w miejscu keloidów jest sina, sinoczerwona, matowa, może być gładka.

Bliznowce występują częściej u osób o ciemnej karnacji (Afrykanie, Azjaci).

W niektórych rodzinach istnieje genetyczna skłonność do tworzenia bliznowców.

Obszary predysponowane do wystąpienia keloidów to:

• ramiona
• mostek
• plecy
• żuchwa
• kończyny górne
• małżowiny uszne

Bliznom przerosłym i keloidom może towarzyszyć świąd oraz ból. Duże blizny zlokalizowane w okolicy stawu mogą ograniczać jego ruchomość.

System klasyfikacji blizny wg stopnia nasilenia według „Vancouver Scar Scale”:

• blizna dojrzała: blizna płaska, jasno zabarwiona
• blizna niedojrzała: czerwona, lekko uniesiona. Czasami z towarzyszącym świądem lub bólem. Wiele z nich po pewnym czasie „dojrzeje”. Staną się płaskie, o zabarwieniu podobnym do skóry.
• blizna liniowa hipertroficzna/przerostowa (np. blizna pooperacyjna, po urazie): czerwona uniesiona, ograniczona do granic cięcia, urazu. Blizny te mogą się szybko powiększać przez 3-6 miesięcy, a następnie po fazie statycznej zaczynają się cofać. „Dojrzewają” do wyglądu nieco „sznurowatego” o zwiększonej szerokości. Pełny obraz dojrzewania może trwać nawet 2 lata.
• rozległa blizna hipertroficzna (np. oparzeniowa): blizna pozostaje w obrębie brzegów rany, czerwona, wzniesiona, czasami swędząca.
• mniejszy bliznowiec – ogniskowo wzniesiona , swędząca blizna wykraczająca poza normalna tkankę. Może się rozwijać do 1 roku od urazu. Nie cofa się samoistnie. Zwykle chirurgiczne wycięcie powoduje częste nawroty. Może to być genetyczna nieprawidłowość bliznowacenia.
• większy bliznowiec: duża wzniesiona blizna(powyżej 0,5 cm). Może być bolesna lub swędząca. Rozciąga się poza normalną tkankę. Jest często efektem niewielkiego urazu.

Leczenie bliznowców, blizn przerostowych:

O wiele skuteczniejsze jest zapobieganie bliznom przerostowym niż ich leczenie.

Do zasad profilaktyki w przypadku blizn przyrosłych zalicza się :

• zabiegi ograniczone do zabiegów ze wskazań lekarskich,
• cięcie chirurgiczne wykonywane wzdłuż linii najmniejszego napięcia,
• technika zabieg najmniej uszkadzająca tkanki, atraumatyczna,
• po zabiegu chirurgicznym lub urazie odpowiednie zaopatrzenie rany zmniejszające napięcie na ranie,
• sterylne zaopatrzenie rany w celu uniknięcia infekcji.

Leczenie blizn przerosłych keloidów (bliznowców)

Leczenie blizn jest trudne, zwłaszcza w przypadku bliznowców, które ciężko poddają się terapii, a usunięte chirurgicznie nawracają, przybierając jeszcze większy rozmiar. Wybór metody leczenia zależy od dokładnej oceny klinicznej blizny: rodzaj blizny, jej rozmiar, głębokość, część ciała, na której powstała oraz okres, jaki dzieli jej zaistnienie od rozpoczęcia leczenia.

Leczenie blizn przerosłych i bliznowców charakteryzuje się dużą różnorodnością metod.

Ogólnie metody leczenia możemy podzielić na chirurgiczne i niechirurgiczne. Obecnie w leczeniu zaleca się metody skojarzone.

Jako pierwsze po wygojeniu zaleca się leczenie farmakologiczne miejscowe. Stosowane są preparaty zawierające wyciąg z cebuli morskiej i heparynę, które sprzyjać mają normalizacji dalszego procesu gojenia.

Do najczęściej stosowanych metod leczenia zalicza się:

• leczenie chirurgiczne,
• leczenie farmakologiczne (do ogniskowe iniekcje kortykosteroidów i innych środków)
• pokrywanie blizny żelem silikonowym
• immunoterapia
• terapia uciskowa- presoterapia
• krioterapia
• radioterapia
• laseroterapia
• terapia fotodynamiczna (PDF)
• lasery biostymulujące (niskoenergetyczne)

Leczenie nie zawsze jest skuteczne ponieważ bliznowce mają tendencję do nawrotów.

Leczenie blizn zanikowych

Wygląd blizny można poprawić, opierając się na dwóch procesach skórnych: złuszczaniu oraz stymulacji żywych warstw skóry do odnowy.

Oprócz zabiegów leczniczych stosuje się zabiegi pielęgnacyjne, natłuszczanie, nawilżanie i masowanie. Blizny należy chronić przed wpływem promieniowania UV i wysokich temperatur.

Należy przy tym pamiętać, że każda blizna jest zmianą trwałą i nie można jej całkowicie usunąć żadnymi metodami.

Dzięki jednak profilaktyce, pielęgnacji, zabiegom, możemy spowodować, że blizna będzie mniej widoczna, płaska, w kolorze skóry, bardziej elastyczna.